Tiêu chuẩn Dệt may Hữu cơ Toàn cầu - GOTS

Yêu cầu về đầu vào

Nguyên tắc chung về việc sử dụng hóa chất trong tiêu chuẩn GOTS

Theo Tiêu chuẩn Dệt may Hữu cơ Toàn cầu (GOTS), việc sử dụng hóa chất trong toàn bộ quy trình sản xuất phải được kiểm soát nghiêm ngặt nhằm bảo đảm an toàn cho người tiêu dùng, người lao động và môi trường.

• Chỉ được phép sử dụng các hóa chất nằm trong “Danh sách tích cực GOTS – GOTS Positive List”, tức là những chất đã được đánh giá, phê duyệt và có “Thư chấp thuận” (Letter of Approval) do tổ chức chứng nhận GOTS cấp.

• Mọi chất nhuộm, chất trợ, phụ gia, dung môi, chất tẩy, chất hoàn tất… phải có bảng dữ liệu an toàn (Safety Data Sheet – SDS) và hồ sơ đánh giá độc lập.

• Các hóa chất phải có độc tính thấp, dễ phân hủy sinh học, không tích tụ sinh học và không gây hại đến hệ sinh thái.

• Doanh nghiệp phải lưu trữ, kiểm soát, phân loại và ghi chép đầy đủ tất cả hóa chất được sử dụng để phục vụ quá trình kiểm toán.

• Mọi nhà cung cấp hóa chất cho dây chuyền sản xuất GOTS đều phải đạt kiểm định định kỳ và có hệ thống quản lý an toàn, môi trường đạt chuẩn.

Danh mục hóa chất ít quan ngại được phép sử dụng

GOTS cho phép sử dụng các hóa chất có mức độ rủi ro thấp, được đánh giá là “low-impact chemicals”, miễn là chúng:

• Được phê duyệt trong danh sách GOTS Positive List

• Tuân thủ giới hạn độc tính và phân hủy sinh học

• Không chứa phụ gia bị cấm

Các nhóm hóa chất được phép bao gồm:

1. Chất tẩy và giặt: hydrogen peroxide, ozone, enzyme tự nhiên (không GMO)

2. Chất nhuộm và trợ nhuộm: thuốc nhuộm tự nhiên, thuốc nhuộm tổng hợp không chứa kim loại nặng, thuốc nhuộm phân tán không gây dị ứng

3. Chất hoàn tất: tinh dầu, sáp thực vật, nhựa sinh học, chất làm mềm sinh học

4. Phụ gia xử lý: tinh bột, carboxymethyl cellulose (CMC), keo gốc tự nhiên

5. Dung môi sinh học: ethanol, glycerin tự nhiên, axit citric

6. Chất khử trùng, bảo quản trong thùng (in-can preservatives): chỉ được dùng loại được phê duyệt theo Quy định BPR (EU) cho nhóm sản phẩm PT06 – bảo quản sản phẩm trong lưu kho.

Danh mục các hóa chất bị cấm trong GOTS

GOTS nghiêm cấm tuyệt đối việc sử dụng hoặc có tồn dư của các nhóm hóa chất có độc tính cao, gây ô nhiễm hoặc tác động lâu dài đến sức khỏe con người và môi trường.

Một số nhóm chính bao gồm:

1. Hóa chất độc hại và bền vững trong môi trường

• Hợp chất halogen, clo hữu cơ, chlorophenol, chlorobenzene

• Flame retardants chứa clo, brom, phosphate, antimon

• Aromatic và halogenated solvents (dung môi thơm, dung môi halogen hóa)

2. Chất gây rối loạn nội tiết và độc tính cao

• Phthalates, Bisphenol A, PAH (Polycyclic Aromatic Hydrocarbons)

• Formaldehyde, glycol ethers, aldehyde ngắn mạch

3. Hợp chất kim loại nặng

• Các muối hoặc hợp chất chứa chì, cadimi, thủy ngân, crôm (trừ thép không gỉ), nicken, antimon

4. Hóa chất ảnh hưởng sinh thái

• Azo dyes sinh ra amin thơm gây ung thư

• PFAS (Per- and polyfluoroalkyl substances) – chất chống thấm vĩnh viễn

• Organotin compounds (TBT, DBT, DOT, MBT…)

• Nanoparticle (<100 nm) và microplastic cố ý thêm vào

5. Hóa chất cấm theo quy định quốc tế

• Các chất thuộc danh sách REACH Annex XVII (EU) và SVHC – Substances of Very High Concern (ECHA)

• Các chất bị cấm trong danh mục quốc gia hoặc hiệp định môi trường quốc tế.

Tiêu chí sử dụng chất chống cháy (Flame Retardants) trong GOTS

Chất chống cháy thường được thêm vào vải để giảm khả năng bắt lửa, đặc biệt trong sản phẩm nội thất, rèm hoặc đồng phục. Tuy nhiên, nhiều hợp chất chống cháy truyền thống chứa halogen, phosphor, hoặc antimon có độc tính cao.

GOTS cấm hoàn toàn các nhóm chất chống cháy sau:

1. Chất chống cháy chứa Clo (chlorinated flame retardants)

2. Chất chống cháy chứa Brom (brominated flame retardants)

3. Chất chống cháy gốc Phosphate (được liệt kê trong Implementation Manual)

4. Chất chống cháy có thành phần Antimony hoặc Antimony trioxide

5. Disodium octaborate

Ngoài ra, GOTS cũng cấm mọi hợp chất hữu cơ dễ phát sinh halogen (AOX >1%) – đây là tiêu chí gián tiếp loại bỏ phần lớn chất chống cháy công nghiệp thông thường.

✅ Ngoại lệ:

• GOTS khuyến khích sử dụng các vật liệu tự nhiên có khả năng chống cháy thụ động (ví dụ: len hữu cơ, sợi PLA, sợi có cấu trúc chậm bắt lửa tự nhiên).

• Nếu thật sự cần sử dụng biện pháp chống cháy, doanh nghiệp phải chứng minh hóa chất sử dụng an toàn, không độc hại, không halogen, và được phê duyệt trong danh sách “GOTS Positive List”.

Yêu cầu về môi trường

Nguyên tắc quản lý chất thải

Mọi doanh nghiệp được chứng nhận phải xây dựng chính sách quản lý môi trường và hệ thống xử lý chất thải hiệu quả, tuân theo các nguyên tắc sau:

1. Tuân thủ pháp luật môi trường hiện hành của quốc gia và địa phương.

2. Ưu tiên giảm thiểu chất thải tại nguồn thông qua tối ưu quy trình, tiết kiệm nguyên liệu và tái sử dụng nội bộ.

3. Phân loại và lưu giữ riêng biệt giữa chất thải rắn, không rắn và chất thải nguy hại.

4. Không được phép đốt rác hoặc chôn lấp chất thải không kiểm soát.

5. Khuyến khích tái chế, tái sử dụng và thu hồi năng lượng từ chất thải đã qua xử lý an toàn.

6. Có kế hoạch, quy trình và hồ sơ theo dõi định kỳ việc thu gom – lưu trữ – xử lý.

Tiêu chí cụ thể đối với chất thải rắn

• Chất thải rắn thông thường (vải thừa, chỉ, bao bì, giấy, nhựa…) phải được phân loại tại nguồn và lưu giữ trong khu vực chuyên biệt, khô ráo, an toàn.

• Bùn thải từ hệ thống xử lý nước thải (ETP sludge) phải được phơi khô, phân tích định kỳ và xử lý hoặc tái sử dụng phù hợp (ví dụ: làm vật liệu xây dựng nếu đạt tiêu chuẩn an toàn).

• Không được chôn lấp hoặc đốt chất thải rắn trên khu vực nhà máy, trừ khi có hệ thống xử lý đạt chuẩn môi trường được cơ quan chức năng phê duyệt.

• Khuyến khích tái chế vải vụn, bao bì và giấy thông qua đối tác được cấp phép hoặc nội bộ công ty.

Tiêu chí đối với chất thải không rắn (chất thải lỏng, khí)

a. Nước thải sản xuất

• Mọi nước thải từ các công đoạn ướt (nhuộm, tẩy, giặt, hoàn tất…) phải được xử lý tại trạm xử lý nước thải (ETP – Effluent Treatment Plant) nội bộ hoặc bên thứ ba được phê duyệt.

• Hệ thống ETP phải vận hành thường xuyên, hiệu quả và có nhân sự chuyên trách.

• Nước thải đầu ra phải đáp ứng giới hạn nghiêm ngặt của GOTS về:

  • COD ≤ 20 g/kg sản phẩm (đối với len: ≤ 45 g/kg)

  • pH từ 6–9

  • Nhiệt độ < 35°C

  • Giảm tối thiểu 95% COD cho quy trình xử lý sợi gai dầu và 75% cho các loại sợi khác.

• Doanh nghiệp phải lưu hồ sơ phân tích nước thải định kỳ, bao gồm mẫu đo pH, BOD, COD, độ màu, cặn lơ lửng, kim loại nặng.

b. Khí thải và hơi nước

• Khí thải từ nồi hơi, máy sấy, hoặc hệ thống đốt phải được lọc và kiểm soát theo quy chuẩn địa phương.

• Nhà máy phải theo dõi định kỳ mức độ bụi, CO₂, NOₓ và tiếng ồn, đồng thời có biện pháp giảm thiểu phát thải.

• Không được thải khí hoặc hơi có mùi độc, dung môi, hơi axit hoặc VOC vượt ngưỡng cho phép.

Yêu cầu về xã hội

Bên cạnh các yêu cầu nghiêm ngặt về môi trường và hóa chất, Tiêu chuẩn GOTS (Global Organic Textile Standard) còn nhấn mạnh đến trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp.
Mọi cơ sở trong chuỗi cung ứng – từ kéo sợi, dệt, nhuộm, may đến đóng gói – đều phải đảm bảo điều kiện làm việc công bằng, an toàn và tôn trọng quyền con người, theo các nguyên tắc được xây dựng dựa trên:

• Công ước của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO),
• Tuyên bố Nhân quyền Toàn cầu của Liên Hợp Quốc (UN UDHR),
• Nguyên tắc Hướng dẫn của OECD dành cho Doanh nghiệp Đa quốc gia,
• Và Bộ Quy tắc Ứng xử của GOTS.

Nguyên tắc xã hội cốt lõi trong GOTS

GOTS yêu cầu các tổ chức được chứng nhận phải tuân thủ đầy đủ tất cả các nguyên tắc lao động cơ bản sau:

1. Không lao động cưỡng bức hoặc ép buộc

• Tuyệt đối cấm mọi hình thức lao động cưỡng bức, nô lệ, hoặc làm việc dưới sự đe dọa, bạo lực.

• Người lao động có quyền tự do rời bỏ công việc với thời gian báo trước hợp lý.

• Không được giữ giấy tờ cá nhân hoặc tiền đặt cọc của người lao động.

2. Không lao động trẻ em

• Cấm sử dụng lao động dưới độ tuổi tối thiểu theo quy định ILO (Công ước 138).

• Cơ sở phải có hệ thống xác minh tuổi và quản lý nhân sự rõ ràng.

• Trường hợp phát hiện trẻ em làm việc, phải thực hiện kế hoạch hỗ trợ tái hòa nhập giáo dục, không được sa thải ngay lập tức.

3. Tự do hiệp hội và thương lượng tập thể

• Người lao động có quyền thành lập, gia nhập và hoạt động trong công đoàn hoặc tổ chức đại diện hợp pháp.

• Người sử dụng lao động phải tôn trọng quyền thương lượng tập thể và không được trù dập hoặc phân biệt đối xử với người tham gia công đoàn.

4. Không phân biệt đối xử

• Không được có hành vi phân biệt về giới tính, tuổi tác, dân tộc, tôn giáo, quan điểm chính trị, khuyết tật hoặc tình trạng hôn nhân.

• Mọi người phải được đối xử công bằng trong tuyển dụng, trả lương, đào tạo và thăng tiến.

5. An toàn và sức khỏe nghề nghiệp

• Cơ sở sản xuất phải đảm bảo môi trường làm việc an toàn, thông thoáng, đủ ánh sáng, có thiết bị bảo hộ lao động và hệ thống PCCC đạt chuẩn.

• Phải tổ chức đào tạo an toàn định kỳ cho công nhân, và có quy trình ứng phó khẩn cấp.

• Nước uống, khu vực ăn uống, nhà vệ sinh, và nơi nghỉ ngơi phải sạch sẽ, tách biệt và được bảo dưỡng thường xuyên.

• Mọi tai nạn lao động hoặc sự cố hóa chất phải được ghi nhận, điều tra và khắc phục triệt để.

6. Tiền lương công bằng

• Tiền lương phải đáp ứng ít nhất mức lương tối thiểu theo luật định, và GOTS khuyến khích trả lương đủ sống (living wage).

• Tiền lương phải được trả đúng hạn, minh bạch, không bị khấu trừ trái phép.

• Người lao động được hưởng phúc lợi, giờ làm và nghỉ ngơi theo quy định của pháp luật.

7. Giờ làm việc hợp lý

• Giờ làm việc bình thường không vượt quá 48 giờ/tuần, và giờ làm thêm không vượt quá 12 giờ/tuần.

• Mọi giờ làm thêm phải được tự nguyện và trả lương cao hơn.

• Người lao động được nghỉ ít nhất một ngày mỗi tuần.

2.8. Không bạo lực, quấy rối, hay đối xử vô nhân đạo

• Cấm mọi hành vi bạo hành, xúc phạm, quấy rối tình dục hoặc lạm dụng quyền lực tại nơi làm việc.

• Doanh nghiệp phải có chính sách bảo vệ người lao động và cơ chế phản ánh an toàn, bí mật.

Môi trường và điều kiện làm việc

Ngoài các quyền lao động cơ bản, GOTS còn yêu cầu cơ sở sản xuất duy trì môi trường làm việc đảm bảo sức khỏe thể chất và tinh thần cho công nhân:

• Nhiệt độ, độ ẩm, tiếng ồn, ánh sáng phải đạt giới hạn an toàn lao động.

• Khu vực sản xuất phải có lối thoát hiểm rõ ràng, biển cảnh báo, và đường đi không bị cản trở.

• Cung cấp phòng thay đồ, khu vệ sinh riêng biệt cho nam – nữ, khu vực nghỉ giải lao hợp vệ sinh.

• Không bố trí công việc nguy hiểm cho phụ nữ mang thai hoặc người có bệnh lý đặc thù.

• Khuyến khích doanh nghiệp triển khai chương trình chăm sóc sức khỏe, khám định kỳ, đào tạo an toàn.

Hệ thống quản lý và kiểm toán xã hội trong GOTS

Để đảm bảo tính minh bạch, GOTS yêu cầu doanh nghiệp:

• Có chính sách xã hội bằng văn bản thể hiện cam kết tuân thủ tiêu chí GOTS.

• Cử người phụ trách xã hội (Social Compliance Officer) để giám sát việc thực hiện.

• Lưu hồ sơ hợp đồng lao động, bảng lương, bảng chấm công, hồ sơ đào tạo an toàn.

• Trải qua đánh giá hiện trường định kỳ (Social Audit) bởi tổ chức chứng nhận được GOTS phê duyệt.

• Nếu phát hiện vi phạm, doanh nghiệp phải thực hiện kế hoạch khắc phục (Corrective Action Plan) trong thời hạn quy định.

Yêu cầu về quản lý

Tiêu chuẩn GOTS (Global Organic Textile Standard) không chỉ đánh giá doanh nghiệp ở khía cạnh sản phẩm hữu cơ, môi trường hay xã hội, mà còn yêu cầu hệ thống quản lý minh bạch và đạo đức nghề nghiệp rõ ràng.
Điều này bảo đảm rằng các tổ chức được chứng nhận hoạt động trung thực, tuân thủ luật pháp và duy trì giá trị đạo đức trong toàn bộ chuỗi cung ứng.

Mục tiêu của hệ thống quản lý GOTS

Mục tiêu chính của hệ thống quản lý trong GOTS là:

• Duy trì sự toàn vẹn của sản phẩm hữu cơ trong suốt chuỗi cung ứng.

• Ngăn ngừa gian lận, sai lệch hoặc đánh tráo nguyên liệu.

• Tăng tính minh bạch, truy xuất nguồn gốc và trách nhiệm giải trình.

• Thúc đẩy đạo đức kinh doanh và sự công bằng với người lao động, đối tác, khách hàng.

Nguyên tắc quản lý trong GOTS

Theo GOTS 7.0, mọi tổ chức được chứng nhận phải xây dựng và duy trì hệ thống quản lý nội bộ phù hợp với quy mô, phạm vi hoạt động, bao gồm:

1. Chính sách quản lý

• Có chính sách môi trường, xã hội, chất lượng và đạo đức kinh doanh được ban hành bằng văn bản, phổ biến cho toàn bộ nhân viên.

• Chính sách phải thể hiện cam kết tuân thủ tiêu chuẩn GOTS, luật pháp quốc gia và các công ước quốc tế liên quan.

2. Trách nhiệm quản lý

• Chỉ định người phụ trách hệ thống GOTS (GOTS Representative) chịu trách nhiệm chính về việc tuân thủ.

• Bảo đảm đào tạo định kỳ cho nhân viên liên quan đến GOTS – đặc biệt là quản lý hóa chất, an toàn, truy xuất nguồn gốc và đạo đức nghề nghiệp.

• Thiết lập cơ chế giám sát nội bộ (Internal Audit) ít nhất 1 lần/năm để đánh giá việc tuân thủ.

3. Hồ sơ và tài liệu

• Lưu trữ toàn bộ hồ sơ về nguyên liệu, sản xuất, chứng nhận, kiểm tra, báo cáo chất lượng và hóa chất sử dụng.

• Mọi dữ liệu phải đầy đủ, trung thực, có thể kiểm chứng và sẵn sàng cung cấp khi được yêu cầu.

• Không được sửa đổi, tẩy xóa hoặc giả mạo chứng từ liên quan đến sản phẩm GOTS.

 Đạo đức trong kinh doanh và sản xuất

Đạo đức là một yếu tố nền tảng trong GOTS, thể hiện qua ba khía cạnh chính:

1. Trung thực và minh bạch

• Không được sử dụng nhãn GOTS, logo hoặc tuyên bố hữu cơ sai sự thật.

• Chỉ được ghi “GOTS certified” khi toàn bộ chuỗi cung ứng có chứng nhận hợp lệ.

• Minh bạch trong nguồn gốc nguyên liệu, quy trình sản xuất, và báo cáo định lượng sợi hữu cơ.

2. Không gian lận và không thao túng hệ thống chứng nhận

• Cấm mọi hành vi làm giả chứng chỉ, sao chép hoặc sửa đổi chứng nhận.

• Cấm giao dịch song song (parallel production) – tức là sản xuất cả hàng được chứng nhận GOTS và không GOTS mà không tách biệt rõ ràng.

• Nếu phát hiện sai phạm, chứng nhận GOTS có thể bị thu hồi hoặc đình chỉ ngay lập tức.

3. Trách nhiệm đạo đức và xã hội

• Mọi hoạt động phải tôn trọng con người, môi trường và các nguyên tắc kinh doanh có đạo đức.

• GOTS khuyến khích doanh nghiệp duy trì văn hóa trung thực, công bằng và tôn trọng quyền lợi các bên liên quan.

• Các hành vi tham nhũng, hối lộ, lợi dụng lao động, hay thao túng hợp đồng đều bị xem là vi phạm đạo đức nghiêm trọng.

Cơ chế kiểm tra và cải tiến liên tục

• Tổ chức chứng nhận sẽ đánh giá hiện trường và kiểm tra hồ sơ định kỳ, bao gồm cả việc phỏng vấn công nhân và xem xét sổ sách kế toán, hóa chất, sản lượng.

• Nếu phát hiện sai phạm, doanh nghiệp phải xây dựng Kế hoạch hành động khắc phục (CAP – Corrective Action Plan) trong thời hạn quy định.

• Doanh nghiệp được khuyến khích áp dụng chu trình PDCA (Plan – Do – Check – Act) để liên tục cải thiện hiệu quả quản lý và đạo đức hoạt động.

Yêu cầu về chất lượng

GOTS 7.0 quy định một loạt chỉ tiêu thử nghiệm bắt buộc đối với sản phẩm dệt may ở trạng thái hoàn thiện (final product).

Độ bền vật lý (Physical Quality Requirements)

Sản phẩm dệt may hữu cơ phải đáp ứng các chỉ số kỹ thuật tối thiểu, bao gồm:

• Độ bền màu (Color fastness): thử nghiệm với giặt, mồ hôi, ma sát, ánh sáng và nước biển.

• Độ co rút khi giặt: không vượt quá mức cho phép theo tiêu chuẩn ISO/EN.

• Độ bền kéo, độ bền đường may, độ bền xé rách phải đạt mức tiêu chuẩn phù hợp với loại sản phẩm.

• Khả năng giữ hình dáng sau giặt và sấy khô phải ổn định

Giới hạn tồn dư hóa chất (Chemical Residue Limits)

Sản phẩm cuối cùng phải được kiểm nghiệm độc lập để đảm bảo không chứa hoặc chỉ tồn dư dưới ngưỡng cho phép các hóa chất độc hại.

Một số giới hạn điển hình (theo Phụ lục 5.2 GOTS 7.0):

Mọi mẫu kiểm nghiệm phải được thực hiện bởi phòng thí nghiệm được công nhận ISO/IEC 17025.

Tính an toàn và vệ sinh

• Sản phẩm không được gây kích ứng da hoặc mùi hóa chất khó chịu.

• Bao bì, nhãn mác, dây kéo, cúc, khuy, và phụ liệu phải đáp ứng tiêu chí không độc hại.

• Với sản phẩm trẻ em: không được có chi tiết nhỏ dễ rơi, dây dài gây siết, hoặc chất liệu không phù hợp với tiếp xúc da trực tiếp.

Hệ thống kiểm soát và đảm bảo chất lượng

Doanh nghiệp được chứng nhận GOTS phải duy trì hệ thống quản lý chất lượng nội bộ, bao gồm:

• Kế hoạch kiểm soát chất lượng (Quality Plan) cho từng công đoạn.

• Kiểm tra định kỳ và thử nghiệm mẫu theo từng lô hàng.

• Ghi nhận và phân tích khi có khiếu nại hoặc sai lỗi sản phẩm.

• Đào tạo nhân viên về quản lý chất lượng và an toàn sản phẩm.

• Đánh giá nhà cung cấp định kỳ, đảm bảo nguyên liệu, phụ liệu đạt yêu cầu kỹ thuật.

Mọi kết quả thử nghiệm, báo cáo kiểm tra và hồ sơ liên quan phải lưu trữ ít nhất 5 năm để phục vụ cho kiểm toán GOTS.

Cải tiến liên tục và đánh giá định kỳ

GOTS yêu cầu doanh nghiệp liên tục theo dõi, đánh giá và cải tiến chất lượng sản phẩm thông qua:

• Kiểm tra định kỳ năng lực thiết bị và nhân sự;

• Đánh giá lại quy trình khi có thay đổi về nguyên liệu, công nghệ hoặc yêu cầu thị trường;

• Thực hiện kiểm toán nội bộ (internal audit) về chất lượng ít nhất 1 lần/năm;

• Báo cáo kết quả cho tổ chức chứng nhận GOTS trong quá trình tái chứng nhận.

Tiêu chuẩn GOTS ngành dệt may